Dadi Wong Jowo Ojo Nganti Ilang Jawane

Ono ing sajroning urip bebrayan, kabeh menungso wis sak lumrahe tansah ngupoyo kabecikan lan kautaman kang sak kelangkung luhur. Awit manungso wis didhawuhi dening Gusti Allah supaya dadi khalifah, kang ngugemi sifat-sifat kautaman lan kamulyan, supoyo biso ngarahake alam donya nuju ing sifat-sifat utomo. 

Kanthi sifat kang utomo, urip bebrayan kabeh dadi sarwo endah lan nyengsemake manah. Kang koyo ngene iki ugo jumbuh karo kebutuhane dakwah.

Ing sak jeroning dakwah, ugo kudu dilambari kanthi sifat-sifat utomo, awit iku kang dadi tulodho tumraping wong liyo. Begjane dadi wong Jowo, wis akeh tulodho lan pitutur kang jumbuh karo dhawuhing Pangeran ono ing kitab suci Al Qur'an lan pituduhe kanjeng Nabi Muhammad saw.

Mulo akeh kang ngelingake kito sedoyo, dadi wong Jowo ojo nganti ilang Jawane. Amargo akeh pitutur luhur kang saestu iso dadi pepenget ing sajroning bebrayan dakwah.

Pitutur Luhur Ing Serat Wulangreh

Salah sawijine peninggalan leluhur ing tanah Jowo yoiku Serat Wulangreh kang disusun dening Kanjeng Gusti Paku Buwana IV, kang ugo kasebat Sunan Bagus. Pupuh kaping telu ing sajroning Kitab Serat Wulangreh iku kebak pitutur luhur kang wis dadi pituduh laku utomo, awujud Sekar Gambuh. Poro pinisepuh lan sesepuh ing tanah Jowo wus ndadekake pitutur Serat Wulangreh iku dadi kapribaden kang adi luhung.

Mulo ayo podho bebarengan sinau lan tansah eling pituture Sunan Bagus. Mugo kito sedoyo dadi manungso kang biso rumongso, dudu manungso kang rumongso biso.

Ana pocapanipun, adiguna adigang adigung, pan adigang kidang adigung pan esthi, adiguna ula iku, telu pisan mati sampyuh.

Si kidang ambegipun, ngandelaken kebat lumpatipun, pan si gajah angandelken gung ainggil, ula ngandelaken iku, mandine kalamun nyakot.

Sunan Bagus maringi pitutur kanthi tembung adigang, adigung lan adiguno. Adigang iku tumindake kidang, adigung iku tumindake gajah, lan adiguno iku tumindake ulo. Telu-telune mati sampyuh, awit soko tumindake dheweke dhewe.

Kidang iku seneng ngunggulake rikat olehe mlayu, dene gajah ngunggulake awake sing gedhe prakoso, lan ulo ngunggulake wiso kang biso merjoyo. Iku kang kasebut kibir utowo sombong. Koyo pocapane iblis, "Ana khairun minhu", aku luwih apik tinimbangane Adam.

Ing sajroning pewayangan, ono priyayi kang nduweni watak iblis, yoiku Prabu Dosomuko kang ugo disebut Prabu Dosowadono utowo Prabu Rahwono Rojo. Prabu Dosomuko iku manungso kang ambeg durangkoro, seneng agawe tindak culiko, ugo seneng migunakake kuwoso kanthi sembrono; pancen babar pisan  ora nduweni watak utomo.

Kabeh sifat olo kang ngrusak panguripan bebrayan, koyodene adigang, adigung lan adiguno, wis dadi watak panguripane. Prabu Dosomuko disifatake dadi manungso kang kebak cidro lan angkoro murko.

Nalendra gelah-gelahing bumi, leletheging jagad, panukswaning da'jal laknat. Ambege angkoro, budine siyo, watake adigang adigung adiguno.

Adigang ngenggoni wataking kidang. Labet denyo pinter lumumpat, nanging datan enget senajan kidang pinter lumumpat ono kolomangsane biso kesrimpet lan biso kepleset awit songko anggone kurang teteken pengati ati.

Adigung ngendelake wataking gajah. Gedhe dhuwur rowa birowa, senajan karosane tanpa tandhing, ono kolomangsane si gajah bisa pepes tlalene, rengko gadhinge, yen to saliring panindak sarwo agahan tanpo paniti prikso.

Adiguno nganggo wataking ulo. Upase mandi kalamun nyakot, nanging datan enget, si ulo bakal biso pepes pethite, miwah aber upase, yen to saliring panindak datan kapareng amawas dhiri.

Ojo Nganti Ndarbeni Watak Telu Iku

Watak adigang, adigung lan adiguna iki wujude biso ing sawijining manungso, utowo biso dadi wataking bebrayan ageng. Adigang iku sifate manungso kang rumongso luwih sugih lan luwih akeh bondho donyane. 

Adigung iku sifate manungso kang ngandelake kuasane. Dene adiguno iku sifate manungso kang ngandelake kepinteran ilmune. Kito sedoyo ojo nganti nduweni watak telu kang biso njalari rusak sakabehe tatanan lan kabecikan.

Akeh manungso biso nduweni watak  sombong, rumongso luwih apik tinimbang wong liyo. Seneng ngremehake liyan, amargo duwe bondho donya sing turah. Iki sing kasebut adigang. Kanthi bondho donya sing turah mblawah, dheweke rumongso biso tuku opo wae sing dikarepake. Biso tuku sakabehane soko manungso liyo, kalebu tuku ajining dhiri. Bondho donya dadi andelane.

Ono maneh manungso kang dadi sombong, rumongso sempurno, amargo nduweni panguwoso. Iki kang kasebut adigung. Kanthi panguwasane, dheweke biso ngalahake kabeh manungso. 

Malah keporo biso ngasorake kabeh manungso. Dheweke biso dadi rojo kang disubyo-subyo kabeh manungso, tanpo ono kang wani sumelo. Watak adigung iki mbebayani tumraping gesang bebrayan amargo seneng migunakake panguwasane kanggo kepentingane dhewe.

Ono maneh manungso kang rumongso paling pinter, paling akeh ilmune, paling hebat ing sakabehe. Dheweke biso tumindak durangkoro ing sapodo-podo amargo migunakake ilmune kanthi culiko. Iki kang diarani watak adiguno. Manungso kang kelalen marang sangkan paraning dumadi amargo rumongso kebak ngelmu. Ora ngrumangsani yen kepinterane iku wis njalari keblinger.

Menowo telu telune sifat angokoro iku diduweni sawijining menungso, iku koyo dene Prabu Rawono Rojo utowo Dosomuko. Kesugihane, panguwasane, lan akehing ilmune, ora ndadekake dheweke dadi manungso kang andhap asor, lembah manah, pinter ngajeni sapodo-podo, mulyakake kang luwih tuwo, ngayomi kang luwih mudho.

Pribadi kang koyo mangkono iku ora biso miturut dhawuhe sopo wae, sanajan pimpinane. Amargo dheweke rumongso luwih ing sakabehe. Mulane "telu pisan mati sampyuh", ora ono sing bakuh.

Al Qur'an ugo wis mratelakake pocapane poro pengageng Bani Israil naliko Thalut diutus dadi pimpinane. Pengagenge Bani Israil kang rumongso luwih apik tinimbang Thalut, ora biso nrimo: "Anna yakunu lahu al mulku alaina, wa nahnu ahaqqu bil mulki minhu, wa lam yu'ta sa'atan minal maal".

Kurang luwih maknane: Kados pundi to, kok Thalut saget dados pemimpin kawulo, kamongko kawulo sakalangkung pas dados pemimpin, malah keporo Thalut boten nggadhahi bondho. Koyo mangkono iku kang wis kasebut ing surat Al Baqoroh ayat kaping 247.

Lha kepriye anggone biso mirengake dhawuhe Nabi, yen piyambake tansah rumongso luwih tinimbang sakabehe. Naliko ora duweni pemimpin, nyenyuwun supoyo diparingi pemimpin. Bareng wis diparingi pemimpin, malah mokah amargo rumongso luwih apik tinimbang pemimpin sing wis diutus dening Nabi.

"Wa nahnu ahaqqu bilmulki minhu", kawulo meniko sakelangkung pas dados pemimpin tinimbang Thalut. Amargi Thalut boten gadhah bondho donya. Koyo ngono iku pocapan sing ora njowo.

Ono maneh manungso kang luwih asor derajate. Yoiku manungso kang ora duwe bondho, ora duwe kuwoso, ora duwe ngelmu kang nyoto, ananging andarbeni watak durangkoro. Mbok menowo koyo mangkene iki sing diarani 'ciloko mencit'.

Yen watak adigang, adigung lan adiguno iku kawitane soko akehing bondho, dhuwuring panguwoso sarto jembaring ngelmu; tegese pancen isih ono sing diagung-agungno. Lha yen manungso ora duwe opo-opo kok isih nekat sombong lan sok kuwoso, iki wis pancen kebangeten anggone ora njowo.

Sepisan maneh, dadi wong Jowo ojo nganti ilang Jawane. Dadi wong Jowo kudu nduweni sifat lembah manah, andhap asor, ora rumongso biso, ananging tansah biso rumongso. 

Kang koyo mangkene iki biso nuwuhake kautaman lan kabegjan, lelakoning dakwah ing tanah Jowo biso tansah ngremboko adoh ing rubedo. Koyo sejarahe poro Wali Songo kang biso nyebarake agomo ing sakabehing tanah Jowo, amargo tansah linambaran laku sarto watak utomo.

Mugo kito sedoyo tansah tinebihno soko watak adigang, adigung lan adiguno. Mugo kito sedoyo tansah cinaketno ing kabecikan lan watak utomo.

Aamiin.