Minangka calon guru, sawijining dinten kula nampi jejibahan damel modul ajar basa Jawa kagem kelas sekawan. Materi baku ingkang kedah dipunwulangaken inggih menika babagan unggah-ungguh basa. Sakalangkung wigatos, amargi ing jaman sapunika, kathah lare-lare ingkang kirang nggatosaken tataran basa ingkang trep. Pramila, modul ajar menika kedah saged narik kawigatosan lan gampil dipunmangertosi déning para siswa. Kanthi dhasar menika, kula netepaken judul: "UNGGAH-UNGGUH BASA"
Tantangan ingkang sepisanan inggih menika caranipun ngawontenaken materi ingkang awrat kados unggah-ungguh basa dados luwih ènthèng lan nyenengaken. Unggah-ungguh basa, mliginipun ngoko lan krama, asring dipunanggep angèl déning lare-lare. Kula mikiraken, menawi materi dipunsajèkaken namung wujud téori, mesthinipun para siswa enggal bosen. Kula lajeng gadhah gagasan kagem ngginakaken conto-conto pacelathon (dialog) ingkang asring dipunpanggihaken saben dinten.
Struktur modul ajar menika kula rancang kanthi Alur Merdéka, nanging dipunlarasaken kaliyan materi basa Jawa. Kawiwitan saking 'Mulai dari Diri' kanthi pitakonan-pitakonan prasaja babagan anggènipun matur kaliyan tiyang sepuh utawi bapak/ibu guru. Lajeng mlebet ing tahap 'Éksplorasi Konsep' ingkang ngandharaken beda-bedanipun basa ngoko lan basa krama kanthi diagram utawi gambar ingkang warni-warni. Konsep utamanipun : belajar basa lumantar rasa.
Perangan ingkang paling wigati inggih menika nggarap contonipun pacelathon. Kula damel kalih jinis pacelathon: setunggal ingkang ngginakaken basa ngoko, lan setunggal malih ingkang ngginakaken basa krama. Contonipun kados lare matur dhumateng kanca sawadyanipun (ngoko) lan lare matur dhumateng simbahipun (krama). Kula paringi warna utawi tandha ing tembung-tembung kunci supados para siswa saged mangertosi éwah-éwahanipun. Kula ugi nambahaken daftar kosakata (bausastra) tembung-tembung krama inggil ingkang wigati.
Supados langkung praktis, kula nambahaken macem-macem kagiyatan gladhen. Salah satunggaling inggih menika 'Tuker Basa' ing pundi para siswa dipunsuwun ngéwahi ukara ngoko dados krama. Kagiyatan sanèsipun inggih menika role playing utawi drama cendhak. Para siswa dipunpasrahi kertu peran, kados 'Dados Tiyang Sepuh' lan 'Dados Putra', lajeng dipunsuwun pacelathon kanthi ngginakaken basa ingkang trep miturut perané.
Senajan isinipun babagan tradhisi, kula ugi nyobi nggabungaken media digital. Modul menika kula jangkepi QR Code ingkang isinipun video cekak babagan unggah-ungguh basa ingkang trep, dipunparagani déning tiyang-tiyang ingkang fasih basa Jawi. Bab menika murih para siswa saged mirengaken lafal lan intonasi basa krama kanthi langsung, boten namung saking seratan.
Ing pungkasaning modul, wonten perangan asésmén. Kula boten namung ngginakaken pitakonan lisan utawi seratan. Asésmén ingkang paling utami inggih menika ngamati (observasi) anggènipun lare-lare pacelathon ing ngajeng kelas nalika nindakaken role playing. Refleksi boten namung kagem siswa, nanging ugi kagem kula piyambak, babagan sampun trep menapa dèrèng caranipun kula ngandharaken babagan unggah-ungguh basa.
Sak sampunipun modul menika dipunanggé ing kelas, kula rumaos bombong sanget. Para siswa ketingal remen lan boten rumaos awrat malih sinau basa krama. Saged dipuntingali saking suremé rahiné para siswa nalika nyobi ngginakaken tembung-tembung krama inggil. Rèspons saking guru pamong ugi positif, nganggép modul menika praktis lan saged nyengkuyung ngrékasakaké budaya basa Jawi ing sekolah.
Modul "Unggah-Ungguh Basa" menika mènèhi piwulang ageng dhumateng kula. Dados guru basa Jawa, boten namung mulang téori, nanging ugi wajib dadi tuladha. Kanthi damel modul menika, kula langkung ngajèni wigatinipun unggah-ungguh basa. Kula ngajeng-ajeng supados lare-lare kelas sekawan saged migunakaken basa Jawa kanthi laras, trep, lan ndadosaken unggah-ungguh menika minangka pakulinan ingkang saé ing saben dintenipun.
Follow Instagram @kompasianacom juga Tiktok @kompasiana biar nggak ketinggalan event seru komunitas dan tips dapat cuan dari Kompasiana. Baca juga cerita inspiratif langsung dari smartphone kamu dengan bergabung di WhatsApp Channel Kompasiana di SINI
