Sektor tatanén méré kontribusi 19,1 persén ka Produk Domestik Bruto (PDB) ti sakabéh sektor perekonomian Indonésia. Cacak sacara absolut masih leuwih leutik ti sektor séjénna–jasa (43,5 persén sarta manufaktur (23,9 persén), tapi sektor tatanén mangrupa penyerap tanaga gawé pangbadagna, nyaéta 47,1 persén.
Kalolobaan wewengkon tatanén aya di wewengkon perdesaan. Teu bisa dimungkiri, warga désa pohara gumantung dina sektor hasil bumi sarta rempah-rempah. Samentara éta, warga dayeuh boga kagumantungan dina suplai hasil bumi ti désa. Sakuduna désa sanggup ngamangpaatkeun hasil bumi kasebut minangka pakakas pikeun ngalakukeun négosiasi jeung pihak séjén.
Dina hal ieu pulitik rasa perlu dipigawé. Pulitik rasa mangrupa bagian ti kaperluan dasar manusa. Dina dunya kuliner, rasa jadi konci utama kejayaan hiji usaha jasa boga. Rasa lada, pait, asin, amis, pelem, sarta haseum ditangtukeun ku rupa-rupa rempah-rempah anu loba sumebar di désa-désa. Rasa lada dihasilkeun tina pedes, cabe, sarta jahe. Rasa asin ditangtukeun ku uyah.
Alatan pulitik rasa Indonésia kakerem dina kolonialisme salila ratusan warsih. Cokot conto kopi, siki anu seungit sarta rasa condong pait éta ngabogaan carita spektakuler. Saméméh 1808, kopi ngan dipelak ku sawaréh patani di wewengkon Sunda. Tuluy, dina era Daendels (mimiti abad 18) kopi ngajanggélék jadi komoditas pangpopulérna di nusantara. Komo, keberlangsungan pamaréntah kolonial pohara gumantung dina produk ieu ku kituna nerapkeun sistem pelak paksa 1.000 tangkal kopi pér kulawarga.
Kauntungan anu ditampa Pamaréntah Walanda ti kopi sagedé 300.000 pikul atawa sajumlah 4.5 juta gulden. Angka éta ampir sapamatuk ti pamasukan pamaréntah kolonial dina sektor tatanén anu ngan 10,7 juta gulden. Bisa disebutkeun kopi jadi titian ékonomi jalma-jalma Éropa anu jaya dina sektor bisnis perkebunan sarta rempah.
Naha pulitik rasa ngabogaan peunteun luhur dina negosiasi? Écés, teu aya jalma di ieu dunya anu sudi ngadahar kadaharan anu cawérang tanpa rasa. Dina abad 17, para padagang Éropa ngambah samudra lega pikeun néangan rempah-rempah, kawas pedes, pala, cengkeh, sarta hasil bumi séjénna. Komo, teu saeutik peperangan badag lumangsung alatan urusan pulitik rasa ieu.
Kadaulatan rasa baris baris ngadegkeun kadaulatan ékonomi. Ayeuna, para patani atawa padagang leutik nampa harga pendék pikeun produk-produk maranéhanana. Sahenteuna, aya tilu masalah anu dialaman warga désa dina ngolah produk hasil bumi:
- Jumlah nu meuli sarta nu ngajual hasil bumi pohara kawates alatan hahalang-hahalang mangrupa hahalang-hahalang geografis (spasial) sarta temporal;
- Warga désa henteu ngabogaan média pikeun nangtukeun harga sacara kolektif (collective price determination), sarta
- Warga désa hésé ngaksés informasi harga ti dunya luar.
Geus waktuna désa mikiran sistem tata kelola hasil bumi sarta rempah-rempah di wewengkonna. Kanyaho sarta katerampilan dina ngokolakeun hasil bumi lain hal anyar pikeun warga désa. Dina jaman tiheula, padika sarta strategi ngolah hasil bumi maujud dina lumbung désa. Saterusna, urang ancik ngalakonan modifikasi sarta ngembangkeun konsép lumbung désa sarasa jeung kondisi jaman.
